Sinemada Sansür

Sinemada sansür dediğimizde “Sansür” teriminin sinemaya uygulanışı çoğunlukla iki ayrı uygulamayı birleştirdiğini söyleyebiliriz. Filmdeki siyasal düşünce ifadeleri üzerinde devletin yönettiği kontrol sistemleri; ve film endüstrilerinin filmlerin içeriğinin kendi ulusal kültürlerinin ahlaksal, sosyal ve ideolojik ilkelerine uygunluğunu sağlamak için işlettikleri kendi kendini düzenleme sistemleri.

Sinemada Sansür – Sansür Nedir?

Sinemada sansür konusunda devletin iktidar tekeliyle uygulanan otoriter sansür biçimleri, savaş hali gibi ulusal olağanüstü durum dönemleri dışında, yirminci yüzyılın liberal demokrasilerinin öne çıkan özelliği olmadı. Film içeriklerinin devlet kurumlan tarafından açık, rutin denetimi -bir resmi eleştiri biçimi olarak sansür- büyük ölçüde totaliter rejimlere özgüydü. Öte yandan kendi kendini düzenleme, üretim sürecini kontrol eden güçlerin neyin üretilip neyin üretilemeyeceğini belirledikleri bir pazar sansürü biçimi olarak algılanabilir. Pazar sansürünün en etkili biçimi, filmleri üretildikten sonra sansürlemekten çok onların üretilmelerini önlemektir. Fakat her iki durumda da sansür bir iktidar pratiğidir. Belirli bir kültürde dolaşan düşünceler, görüntüler ve temsiller üzerinde bir gözetim biçimidir. Sinema başından beri uluslararası bir endüstri olduğu için her iki sansür biçimi de birbirlerini güçlendirecek şekilde sürekli etkileşim içinde oldular. Fakat Hollywood’un uluslararası egemenliği, onun kendi kendini düzenleme biçiminin sinema tarihindeki en önemli sansür pratiği olması anlamına da gelmektedir.

Film Sansürü Tarihi

Film her zaman diğer iletişim biçimlerine göre daha yakından izlenmiş olmasına rağmen film sansürü doğrudan basın ve diğer yayın sansürleriyle bir tutulamaz. Çünkü tarihinin büyük bir bölümünde filmlere yasal koruma altında konuşma konumu verilmedi. Birleşik Devletler’de sinemanın konumunu saptayan 1915 tarihli bir kararda ABD Yüksek Mahkemesi, film gösteriminin “kar kaynaklı ve kar için yapılan saf, basit bir iş” olduğunu, “ülke basınının ya da kamuoyu organlarının bir parçası” sayılmaması gerektiğini ilan etti. Bu yüzden Birinci Düzenlemenin konuşma özgürlüğü garantisiyle korunmadılar, aksine devletin ve yerel yetkililerin ön sansürüne maruz kaldılar. Sinemanın yasal olarak siyaset ve sanat alanlarının dışında tanımlanması örtük bir sansür biçimidir. Sonuç olarak sinemanın düzene sokulmasıyla ilgili tartışmalar, öncelikle sunduğu eğlencenin tek tek izleyiciler üzerinde zararlı etkileri olup olmadığı sorunlarıyla ilgili olmuştur. Film sansürünün büyük bölümü pratikte, en azından İngilizce konuşan dünyada, düşüncelerin ya da siyasal hassasiyetlerin ifadesinden çok filmde temsil edilen şeylerle, özellikle seks ve şiddetle ilgili olmuştur.

Sinemada sansür konusunda hem film sansürünün dayandırıldığı temel hem de uygulama mekanizmaları Yüksek Mahkeme kararından önce zaten iyice yerleşmişti. Sansür işlemlerinin ayrıntıları ülkeden ülkeye değişmesine karşın, bu mekanizmaların Avrupa ülkeleri, Amerika kıtası ve Avustralya’daki evriminde çarpıcı bir benzerlik vardır. On dokuzuncu yüzyılda bu ülkelerin çoğu, kamusal eğlence gösterilerini yeniden düzenleme amacıyla iki kategoriye ayırdı. Genellikle “meşru tiyatro” diye adlandırılan ve Fransa’da “spectacles de curfosi” olarak bilinen şey, kukla gösterileri, cajes-concert’leri, sihirbazlık gösterileri, hayvan gösterileri, “sabit bir mekandan ya da sağlam bir yapıdan yoksun tüm gezici gösteriler”i kapsayan ticari eğlence kategorisinden ayırt edilmiştir. Örneğin Fransa’da tiyatro sansürüne 1906’da son verildi, ama sinema seyirlik olarak sınıflandırıldığı için gösterimleri hala yerel yetkililerin denetimine tabiydi.

Sinemada Sansür Konusunda Yapılmayacaklar ve Dikkat Edilecekler

1924’te Hays, “sadece doğru tipte kitapların ya da oyunların perdede sunulabilmesi için gereken özeni göstermek” için kaynak malzemeyi incelemek üzere “Formül” olarak bilinen bir mekanizma kurdu. 1927’de NAMPI üretimi düzenleme amacıyla Hollywood’taki kendisine bağlı Studio Relations Committe’nin (SRC, Stüdyo İlişkileri Komitesi) hazırladığı bir yasa yayımladı. Yaygın adıyla “Yapılmayacaklar ve Dikkat Edilecekler” Irving Thalberg’in başkanlık ettiği bir komite tarafından hazırlandı ve bu maddeler eyalet sansürcüleriyle yabanı sansürcülerin uyguladığı kısıtlamaların bir senteziydi. Sivil, dinsel ya da üretici çıkar grupların kaygılarını azaltmak için filmler, yapımdan sonra, piyasaya sürülmeden önce değiştirilmekteydi; ama 1930’a kadar SCR’nin işlevi sadece tavsiye niteliğindeydi.

Hollywood’un ilk kendi kendini düzenleme yasası, 1927

Aşağıdaki listeye dahil edilenlerin, ne şekilde olursa olsun filmlerde kullanılamayacağı anlaşılmıştır.

Maddeler

• Kutsal şeylere saygısızlık – (uygun dinsel törenlerle bağlantılı saygıdeğer bir biçimde kullanılmadığı sürece) Tanrı, Rab, İsa vb sözcüklerin saygısız ve kaba ifadelerde kullanılmamasını kapsar.
• Her türlü uçarı ya da müstehcen çıplaklık – Gerçek görüntüsüyle ya da siluet halinde; ve filmdeki diğer kahramanlar tarafından herhangi bir şehvet duygusuna yönelik hovardaca bir yaklaşım.
• Yasa dışı uyuşturucu trafiği.
• Herhangi bir cinsel sapıklık iması.
• Beyaz kölelik
• Irk karışımı (beyaz ve siyah ırklar arasında cinsel ilişkiler)
• Seks hijyeni ve zührevi hastalıklar
• Çocuk doğurma sahneleri (gerçek görüntüsü ya da siluet halinde)
• Çocukların cinsel organları
• Din adamlarıyla alay etme
• Herhangi bir ulusa, ırka ya da insanlara kasıtlı hakaret

Adiliğin ve müstehcenliğin ortadan kaldırılması, iyi beğeninin vurgulanması amacıyla aşağıdaki konuların ele alınışında da özel dikkat gösterileceği anlaşılmıştır.

Maddeler

• Bayrağın kullanılması
• Uluslararası ilişkiler (başka bir ülkenin dinini, tarihini, kurumlarını, önde gelen insanlarını ve vatandaşlarını uygunsuz bir biçimde göstermekten kaçınma)
• Din ve dinsel törenler
• Kundakçılık
• Ateşli silahların kullanılması
• Hırsızlık, soygunculuk, güvenliği bozma, trenler, madenleri, binaları vb dinamitleme
• Zalimlik ve olası ürkütücülük
• Hangi yöntemle olursa olsun cinayet işleme tekniği
• Kaçakçılık yöntemleri
• Zorla bilgi alma yöntemleri
• Suçun karşılığı yasal ceza olarak asma ya da elektrikli sandalye yoluyla idamlar
• Suçlulara yönelik sempati
• Kamusal kahramanlara ve kurumlara yönelik tutum
• Kışkırtıcılık
• Çocuklara ve hayvanlara yönelik zalimce davranışlar
• İnsanları ve hayvanları dağlama
• Kadın satışı ve kendi erdemini satan bir kadın
• Tecavüz ve tecavüz girişimi
• Gerdek gecesi sahneleri
• Yatakta erkek ve kadın birlikteliği
• Kızların kasıtlı baştan çıkarma
• Evlilik kurumu
• Cerrahi operasyonlar
• Uyuşturucu kullanımı
• Yasa uygulamaları ya da yasayı uygulayan görevlilerle ilgili sahneler ya da isimler
• Aşırı ya da şehvetli öpüşme; Özellikle “belalı” kahramanlardan biri söz konusu olduğunda.

Bu yazımızdan keyif aldıysan SinePlus Akademi yeni dönem Film Analizi Kurslarına katılabilir, filmleri izlemenin ötesine geçip onları okuyabilirsin.

Bilgi ve Kayıt için: Tıkla…